عملکرد گیربکس ها یا چرخ دنده ها می توان گفت: که کارهای متفاوت بسیاری انجام می دهند. و در بیشتر تجهیزات مکانیکی کاربرد دارند. ولی مهمترین آنها کاهش دنده در تجهیزات موتوری می باشد.
این نقشی کلیدی است زیرا اغلب یک موتور کوچک چرخان با سرعت زیاد می تواند قدرت کافی برای وسیله را تولید کند. ولی توان تولید گشتاور کافی را ندارد. بعنوان مثال پیچ گوشتی الکتریکی دنده کاهشی بسیار بزرگی دارد. زیرا که نیاز به گشتاور پیچشی زیادی برای پیچاندن پیچ دارد. ولی موتور فقط مقدار کمی گشتاور در سرعت بالا تولید می کند. با دنده کاهشی سرعت خروجی کاهش اما گشتاور افزایش می یابد.
کار دیگری که چرخ دنده ها در گیربکس انجام می دهند، تنظیم کردن جهت چرخش می باشد. بعنوان مثال در دیفرانسیل بین چرخ های عقب اتومبیل شما، قدرت بوسیله میل محوری که به مرکز اتومبیل متصل است منتقل می شود. و دیفرانسیل باید ۹۰درجه نیرو را به گردش در آورد تا در چرخ ها بکار ببرد.
از وظایف چرخ دنده ها در گیربکس ها می توان گفت: یکی از پرمصرف ترین وسایل انتقال قدرت و حرکت می باشند. مکانیزم چرخ دنده ها سیستمی است که حداقل از دو چرخ دنده تشکیل شده است که بصورت جفت کار می کنند.
به همین دلیل به آن مکانیزم چرخ دنده می گویند. از نظر انتقال قدرت، مکانیزم چرخ دنده شامل یک چرخ دنده محرک و یک یا چند چرخ دنده متحرک می باشد.
معمولاً به کوچک ترین چرخ دنده مکانیزم ،پینتون و چرخ دنده دیگر چرخ می گویند. امروزه بیشتر دستگاه های موجود در صنعت دارای چرخ دنده می باشند. و با پیشرفت روز افزون صنعت ،چرخ دنده ها نقش انکار ناپذیری دارند.
چرخ دنده ها بر حسب موقعیت مکانی محور ها نسبت به یکدیگر در شکل های گوناگونی طراحی و ساخته می شوند. و حرکت چرخشی یک محور را به محور دیگر از طریق اتصال دندانه ها در گیربکس انتقال می دهند.
گیربکس و چرخ دنده های ساده در آن به دلیل ساخت آسانشان ارزان هستند. و به همین دلیل کاربرد زیادی در صنعت دارند. برای مثال در ساعت های کوکی و اتوماتیک ،ماشین لباس شویی ،پنکه و نمونه اینها کاربرد دارند.
این نوع چرخ دنده ها در گیربکس ساده ترین مکانیزم چرخ دنده ها را دارند. دارای دندانه های مستقیمی می باشند و با محور چرخ دنده در حالت موازی قرار گرفته اند.
برای کاهش سرعت و افزایش قدرت، در بسیاری از مواقع تعداد زیادی از آنها را کنار هم قرار می دهند. روی محورهای موازی جهت حرکت یکی از آنها ، خلاف جهت حرکت دیگری است.
اگر بخواهند دو چرخ دنده درگیر در یک جهت حرکت کنند بین آنها چرخ دنده سومی را قرار می دهند. تا جهت حرکت ورود و خروج یکی شود. به چرخ دنده های ساده چرخ دنده های مارپیچ ،جناغی و پیشانی نیز می گویند.
بزرگ ترین عیب آنها سرو صدای زیاد است. هر بار که دندانه یک چرخ دنده به چرخ روبرو می رسد ، صدای کوچکی در اثر برخورد ایجاد می شود. و زمانی که تعداد زیادی از این دندانه ها به هم برسند ،صدا بیشتر می شود. تا جایی که حتی در دراز مدت ، این برخورد ها باعث شکستن دندانه ها می شوند.
عملکرد گیربکس در خودرو
گروه صنعتی ترنس پاور در تهران Trans Power
مرکز تخصصی تعمیرات انواع توربین
تعمیرات انواع توربین(تورک کانورتر) گیربکس اتوماتیک
